Çagalara şikesleri ýeňip geçmäge nädip kömek etmeli
Köp medeniýetli maglumat merkezi, Daniýanyň bosgunlar geňeşi bilen bilelikde we rugsat bilen, çagalara trawma bilen göreşmäge nähili kömek etmelidigi barada maglumat broşýurasyny çap etdi.
Çagaňyza nädip kömek etmeli
- Çagany diňläň. Çaganyň öz tejribeleri, pikirleri we duýgulary, hatda kyn zatlary barada-da gürrüň bermegine rugsat beriň.
- Gündelik tertip-düzgünleri we naharlanmak, ýatmak wagty we ş.m. üçin belli bir wagtlary dörediň.
- Çaga bilen oýnaň. Köp çagalar kynçylyk döredýän tejribeleri oýun arkaly özleşdirýärler.
- Sabyrly boluň. Çagalaryň şol bir zat barada gaýta-gaýta gürleşmeli bolmagy mümkin.
- Eger işler gaty kynlaşýandygyny ýa-da trawmalaryň hasam erbetleşýändigini görseňiz, sosial işgär, mekdep mugallymy, mekdep hemşiresi ýa-da saglyk merkezi bilen habarlaşyň.
Sen möhümsiň
Ene-atalar we idegçiler çaganyň durmuşynda iň möhüm adamlardyr, esasanam çagalara trawmatiki tejribeleri işläp geçmek üçin kömege mätäç bolanda. Trawmatiki tejribeleriň çagalara nähili täsir edýändigini bileniňizden soň, olaryň duýgularyny we özüni alyp barşyny düşünmek we olara kömek etmek has aňsat bolar.
Adaty reaksiýa
Beýni stres gormonlaryny öndürmek arkaly gynçly tejribelere reaksiýa berýär, bu bolsa bedeni seresap ýagdaýa getirýär. Bu bize çalt pikirlenmäge we çalt hereket etmäge kömek edýär, şonuň üçin biz janymyza howp salýan ýagdaýlardan aman galyp bileris.
Eger tejribe örän güýçli we uzak dowam edýän bolsa, beýni, käte bolsa beden, hatda ölüm howply ýagdaý gutarandan soň hem, seresap ýagdaýda galýar.
Destek gözleýärin
Ene-atalar şeýle hem öz hal-ýagdaýlaryna ýaramaz täsir edip biljek trawmatiki wakalary başdan geçirip bilerler. Trawmanyň alamatlary ene-atalardan çagalaryna geçip biler we çagalara, hatda olar kyn ýagdaýy gönüden-göni başdan geçirmedik bolsalar-da, täsir edip biler. Kömek soramak we
başdan geçirenleriňiz barada kimdir biri bilen gürleşiň.
Çaga bilen gürleş
Köp ene-atalar çagalary uly ýaşlylaryň gynandyryjy wakalary we kyn duýgulary baradaky gürrüňlerinden çykarýarlar. Şeýle etmek bilen, ene-atalar çagalaryny goraýandyklaryna ynanýarlar. Şeýle-de bolsa, çagalar, esasanam bir zat nädogry bolanda, ulularyň bilýäninden has köp zady duýýarlar. Bir zat özlerinden gizlin saklananda, olar gyzyklanyp we aladalanyp başlaýarlar.
Şonuň üçin, çagalar bilen özüňiziň we olaryň tejribeleri we duýgulary barada gürleşmek, düşündirişiň degişli we goldaw beriji bolmagyny üpjün etmek üçin sözleriňizi çaganyň ýaşyna we düşüniş derejesine esaslanyp üns bilen saýlamak has gowudyr.
Trawmatik wakalar
Trawma adatdan daşary wakalara adaty reaksiýadyr:
- Ata-enesiniň ýa-da ýakyn maşgala agzasynyň ýitirim bolmagy, ölümi ýa-da şikeslenmegi
- Fiziki şikes
- Uruşy başdan geçirmek
- Zorlugyň ýa-da howplaryň şaýady bolmak
- Öz öýünden we ýurdundan gaçmak
- Maşgalasyndan uzak wagtlap aýrylmak
- Fiziki zorluk
- Öý zorlugy
- Jynsy zorluk
Çagalaryň reaksiýalary
Çagalar trawma dürli usullar bilen täsir edýärler. Umumy täsirler aşakdakylary öz içine alýar:
- Täze zatlary ünsüňi jemlemekde we öwrenmekde kynçylyk
- Gahar, gaharjaňlyk, keýpiň üýtgemegi
- Aşgazan agyry, başagyry, baş aýlanma, göwün bulanma ýaly fiziki şikaýatlar
- Gamgynlyk we ýalňyzlyk
- Howsala we gorky
- Monoton ýa-da aşa köp oýun
- Dynçsyz we howlukmaç
- Köp aglamak, köp gygyrmak
- Ata-enelerine ýapyşyp
- Gijelerine uklap galmakda ýa-da oýanmakda kynçylyk
- Gaýtalanýan garaňky düýşler
- Garaňkylykdan gorkmak
- Güýçli seslerden gorkmak
- Ýalňyz galmakdan gorkmak